Artnit

Sveti Sava je bio popularan u narodu, i posvećene su mu mnoge priče, legende i pesme. Zato i jedna od najpoznatijih narodnih epskih pesama iz pretkosovskog ciklusa nosi naslov Sveti Sava, iako je njena tema vladavina njegovog oca, prvog srpskog vladara Stefana Nemanje. Braneći čast svog oca i njegova dobra dela, Sveti Sava u ovoj pesmi govori istinu velikašima na prosvetiteljski način i tako narodni pevač hvali i plemenito poreklo svog prosvetitelja.

U pretkosovskom ciklusu se svojom lepotom ističe pesma Zidanje Skadra. U njoj je opevana stara misao da nema velikih dela bez velikih žrtava. Da bi se ostvarilo jedno veliko delo, kao što je to bilo podizanje grada Skadra, potrebna je tragična ljudska žrtva. Ta žrtva je oličena u mladoj Gojkovici, majci malog deteta.

U pretkosovskom ciklusu narodnih epskih pesama čest motiv je borba za presto. Među njima se svojom lepotom naročito ističe pesma Uroš i Mrnjavčevići, za koju je s pravom rečeno da ju je "mogao samo pesnički talenat prvoga reda sastaviti". Narodni pevač je neslogu velikaša i njihovo otimanje o Dušanovo carstvo, shvatio kao glavni uzrok propasti srpske države.

Narodne epske pesme pretkosovskog ciklusa opevaju događaje koji su se desili pre bitke na Kosovu polju 1389. godine. Od istorijskih ličnosti u pesmama pretkosovskog ciklusa opevani su Sveti Sava, car Dušan, njegov sin Nejaki Uroš, Miloš Vojinović, braća Mrnjavčevići, Vukašin i Uglješa, i Vukašinov sin Marko Kraljević. Likovi najstarijih junaka slikani su sa puno epske snage i pesničkog nadahnuća.

Narodna epska pesma iz pretkosovskog ciklusa Banović Strahinja se po svojoj umetničkoj obradi i motivu izdvaja u narodnoj epskoj poeziji. To je jedna od najlepših pesama o čovekovoj slobodi i dostojanstvu, ljubavi, praštanju i velikom junaštvu. U osnovi pesme je viteška etika njenog glavnog junaka, Banović Strahinje.