Sluga Jernej koji je smatran članom porodice, nakon smrti starog seoskog gazde Sitara dolazi u položaj najamnog radnika. Kada je ostario i postao nesposoban za rad mladi gazda Tone Sitar ga izbacuje iz kuće i umesto priznanja mu nudi milostinju. I Jernej tada kreće da traži pravdu i pravedne sudije, od običnog naroda, dece, opštinskog načelnika, sudija, do cara. Na tom putu pred njim se oslikava moralna mizerija društva, koja nije oličena samo u liku njegovog gazde, nego i u svim društvenim institucijama od Crkve, preko suda do carske kancelarije. Jerneja svuda upućuju na povijanje kičme, na kompromis, na poraz.
Jernej se ne zaustavlja na sredini svog odisejstva, on se ne miri sa onim što mu nameću kao istinu. On će se naći i u zatvoru, ali do cara u Beču nikada neće stići. Opljačkan, i na kraju upućen u Resje, svoje rodno mesto besan, nezadovoljan, obraća se Bogu: "Ono što si rekao, sad izvrši! Pravdu si dao ljudima, i sakrili su je; nema je; nema je ni kod pandura, ni kod sudija, ni kod cara; panduri su me strpali među zlotvore, sudije su me ismevale, za cara su me prevarili!" I župnik ga tera kao "bogoklevetnika" nakon njegovih reči: "Presudite! Recite reč koju sam čekao toliko gorkih dana: ima li pravde, ili je nema - ima li Boga, ili ga nema!"
Pošto nije našao pravdu sluga Jernej, uzima pravdu u svoje ruke. Zapalio je gazdin dom, i u tom plamenu i on završava svoj život: "Zgrabili su ga, poneli su ga, krvavog i opaljenog, tri puta su zavitlali njime po zraku i visoko su prsnule iskre iz plamena: a kad su Jernejevi grobari izašli iz vatre, imali su crne ruke i crna lica."
U lik sluge Jerneja Ivan Cankar je uneo karakteristike svog seljačko-proleterskog porekla, podario mu je seljačku čvrstinu i upornost i načinio ga najdoslednijim borcem za nove, na istini i pravdi zasnovane principe. On je kroz ovaj lik naslikao patnje čitavog svog, u svakom pogledu potlačenog naroda, pa čak i potlačenog čovečanstva.
